در ابتدا باید دانست قیم کیست و چه کسانی نیاز به قیم دارند؟ و فرق بین ولی و قیم چیست؟

مطابق قانون و رویه دادگاه ها تمام افراد ( چه دختر و چه پسر ) کمتر از ۱۸ سال تمام شمسی حق تصرف و مداخله در امور مالی را ندارند به تغییر حقوقی رشید محسوب نمی شوند و همینطور پسران کمتر از ۱۵ سال و دختران کمتر از ۹ سال تمام در امور غیرمالی نیازمند سرپرست هستند و طفل محسوب می شوند.

از طرفی تمام افرادی که توانایی ذهنی اداره اموال را ندارند ( سفیه ومجنون ) نیازمند سرپرستی هستند. به همه کسانی که در بالا شرایطشان ذکر شده محجورگفته می شود.

ولی قهری کیست؟

پدر و یا جد پدری ( پدربزرگ پدری ) سرپرست طفل، غیر رشید یا مجنون هستند و یا وجود آنها نوبت به قیم نمی رسد بنابراین وقتی قیم تعیین و نصب می شود که پدر یا پدر بزرگ پدری زنده نباشند.

هرکدام از پدر یا جد پدری در زمان حیات می تواند برای بعد از خود و سرپرستی کودک و مجنون وصی مشخص کند. در این صورت نیز تا زمانی که وصی باشد نوبت به قیم نمی رسد به عبارت دیگر مادامی که پدر، جد پدری یا وصی منتخب آنها باشد قیم تعیین نخواهد شد و با عدم وجود آنهاست که نوبت به نصب قیم ( سرپرست قانونی ) می رسد.

مطابق ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی اصلاحی ۱/۳/۱۳۷۹ اگر ولی قهری مراعات مصلحت طفل را نکند به درخواست یکی از بستگان طفل و اثبات آن، دادگاه ولی قهری را عزل می کند و به جای آن قیم تعیین می کند. توجه باید داشت که اگر ولی قهری ( پدر یا جد پدری ) بیمار باشند یا باتوجه به کهولت سن قادر به اداره امور محمور نباشد، دادگاه پس از تشخیص فردی را به عنوان امین همراه ولی قهری خواهد کرد.

در این نوشتار سعی شده است کمتر از واژگان حقوقی استفاده شود تا مورد استفاده عموم مردم باشد. ولی علاقه مندان می توانند برای بررسی علمی به کتب حقوقی و برای مطالعه قانون به مواد ۱۴۸ تا ۱۰۲ قانون امور حسبی و مواد ۱۲۰۷ تا ۱۲۵۶ قانون مدنی مراجعه کنند.

برای چه کسانی قیم تعیین می شود ( قیم محجور )؟

برای همه افراد کمتر از ۱۸ سال تمام، مجانین و کسانی که توانایی ذهنی اداره اموال ندارند.

چه کسانی می توانند قیم باشند و اولویت با چه کسی است ( شرایط قیمومت) ؟ 

بدیهی است جواب به این سئوال در واقع جواب به سئوال چه کسانی نمی توانند قیم باشند ( شرایط قانونی قیم ) نیز است. مادر تا زمانی که شوهر نکرده است و داشتن صلاحیت برسایر بستگان محجور برای قیمومت اولویت دارد.
درصورت محجور شدن زن، شوهر او در صورت داشتن صلاحیت بر سایر نزدیکان و بستگان زن اولویت دارد. ( قیم همسر) در نبود اشخاص مذکور ( مادر- شوهر) سایر بستگان محجور با داشتن صلاحیت بر سایرین مقدم هستند. کسانی که محکوم قطعی به سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، ورشکستگی، تجاوز، جرایم منافی عفت، جنایت علیه اطفال شده و یا معروف به فساد اخلاق باشند نباید به عنوان قیم منصوب شوند.

همچنین قیم یا اقوام درجه یک قیم نباید با محجور پرونده مالی و غیرمالی در دادگاه داشته باشند.

اهم وظایف و اختیارات قیم :

•  قیم نماینده قانونی شخص محجور است پس مواظبت ازکلیه امورمالی محجور با قیم است.
• قیم بایستی قبل از هر اقدامی لیست کامل اموال و دارایی بالقوه و بالفعل محجور(صغیر) مجنون (غیرررشید) رابه دادسرای امورسرپرستی ارائه کند. درصورت پنهان کاری تعمدی ازقیمومت عزل خواهد شد.
• قیم باید لااقل هریک سال یک بار شرح اقدامات مالی خود را به دادسرای سرپرستی اعلام کند.
• هرگاه قیم درحفظ اموال شخص محجور دچار تقصیر و خسارتی وارد شود مسئول جبران خسارت است ولی اینکه خسارت توسط خود قیم وارد نشده باشد.
• قیم به عنوان نماینده قانونی نمی تواند در دادگاه یا دادسرا پرونده مربوط به محجور را صلح خاتمه دهد مگر با تصویب دادسرای امور سرپرستی
• هرگاه قیم زن باشد و شوهر کند بایستی به دادگاه ( دادسرای امورسرپرسی ) اعلام کند. در صورت عدم اعلام، این موضوع می تواند از علل عزل او باشد.
• زن بدون اجازه شوهر نمی تواند قبول قیمومت کند.

مراحل و مدارک لازم برای قیم شدن درتهران وکرج

درخواست اولیه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیست بلکه بایستی توسط وکیل یا هرذی نفع و مطلعی به دادسرای امورسرپرستی واقع درخیابان سئول تهران مراجعه کرد و تشکیل پرونده کرد.

مدارک لازم برای قیم شدن صغیر فاقد ولی قهری

• شناسنامه وکارت ملی قیم متقاضی
• گواهی فوت پدرکودک
• گواهی فوت پدربزرگ پدری یا شناسنامه باطل شده او و یا گواهی حصر وراثت
• شناسنامه و کارت ملی فرزند (صغیر)

مدت صدور حکم قیمومت (تعیین قیم) از ابتدا تا انتها چقدر است؟

برای نصب قیم برای صغیر فاقد ولی قهری صدور ۲ ماه برای نصب قیم برای سفیه یا مجنون در ابتدا بایستی حجر اثبات گردد و بعد از آن درخواست قیم شدن داد که چهار الی پنج ماه است برای درخواست حجر و قیمومت مجنون یا سفیه نیازمند گواهی از یک پزشک متخصص مغز و اعصاب یا اعصاب و روان یا کارت بهزیستی معلولیت ذهنی نیاز است.

نکته: دادسرای محل اقامت محجور صالح به رسیدگی به درخواست قیم است.